Қәшқәрдә мәшъәл

«Қашқарда атқан таң» драмасында көрсетілген оқиғалар жүз жыл бұрын Қашқарда орын алған. Дәл осы уақытта аренаға ғалым, философ және ақын Абдукадыр Дамоллам шығады, ол бүкіл өмірін халықты ағарту ісіне, елдің өркендеуіне арнап, қарапайым халықтың бақыты үшін үлкен еңбек атқарған. 

Абдукадыр Дамоллам Казань, Ташкент, Бұхара, Стамбул, Каир сияқты әлемге әйгілі қалаларда білім алып, ғылымның, білім мен техниканың бұрын-соңды болмаған даму үдерісі жүріп жатқан Еуропа елдеріне жиі баратын. Отанына оралып, ол халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізе бастады. Халық оны құрметпен және ерекше құлшыныспен қарсы алып, оның бастамаларын барынша қолдай бастады, ал Хамра-бай бастаған қара күштер Абдукадыр Дамоллам мен оның жақтастарының прогрессивті идеяларын жүзеге асыруға кедергі келтірген еді, екі жақ арасында қатал күрес жүргізіліп, нәтижесінде ақын қайтыс болды.

«Қәшқәрдә мәшъәл» тарихи драмасында жақсылық пен жамандық арасындағы мәңгілік күрес, қоғамда, әр адамның жан дүниесінде әлі де болып жатқан күрес сипатталған.